Voordracht: “De gebroeders van Eyck, hun sociale omgeving, en hun opdrachtgevers: ambachtslieden, burgerij, geestelijken en adel”

Voordracht: “De gebroeders van Eyck, hun sociale omgeving, en hun opdrachtgevers: ambachtslieden, burgerij, geestelijken en adel”

door Prof. dr. Jan Dumolyn, vakgroep middeleeuwse geschiedenis UGent.

Net zoals pakweg New York in onze tijd was Brugge tijdens de vijftiende eeuw ’the place to be’ voor creatief, ondernemend en innoverend talent. Niet enkel Jan van Eyck en Hans Memling kwamen in de stad wonen, ook de literatuur en polyfone muziek ontwikkelde er zich. Hetzelfde was in mindere mate ook het geval voor steden als Gent, Doornik en Brussel. Zowel de economische als culturele voorwaarden waren er aanwezig om de migratie van geschoolde arbeidskrachten aan te trekken, en er was ook voldoende kapitaal om een aanzienlijke vraag naar luxeproducten in stand te houden. Deze situatie creëerde wat we ‘een creatieve omgeving’ kunnen noemen, de context waarbinnen de ‘Vlaamse primitieven’ hun vernieuwende stijl konden introduceren.

Jan van Eyck (Maaseik?, ca. 1390 – Brugge, 9 juli 1441) was een kunstschilder uit het graafschap Loon, dat vanaf 1366 onder het prinsbisdom Luik viel. Men rekent hem naast Rogier van der Weyden tot de voornaamste vertegenwoordiger van de Vlaamse Primitieven. Tot zijn bekendste werk hoort het panelengeheel het Lam Gods (1432), te bezichtigen in de Sint-Baafskathedraal van Gent.
Jan van Eyck was tijdens zijn leven wellicht de beroemdste schilder van Europa en stond al vroeg te boek als de “uitvinder” van de olieverfschilderkunst. Dit laatste werd in de 20e eeuw als een legende afgedaan, maar het staat vast dat Jan van Eyck in de ontwikkeling van deze techniek een doorslaggevende rol heeft gespeeld.

Jan van Eyck introduceerde in de schilderkunst een nooit eerder gezien naturalisme dat zijn wortels heeft bij eerdere ontwikkelingen in de miniatuurkunst. De verfijnde olieverftechniek en de op waarneming gebaseerde weergave van de zichtbare werkelijkheid waren de belangrijkste elementen van de Eyckiaanse kunst die spoedig in heel Europa navolging zouden krijgen. De innovaties van Jan van Eyck lopen verbazingwekkend parallel met ontwikkelingen in de Florentijnse schilderkunst van het quattrocento. Over de banden tussen Van Eyck en zijn Italiaanse collega’s (Masaccio, Domenico Veneziano e.a.) is door kunsthistorici al veel gespeculeerd, maar alsnog ontbreken tastbare bewijzen of documenten die deze verbanden kunnen concretiseren. Jan van Eyck verpersoonlijkt ook de overgang van de schilder als een naamloos en bescheiden ambachtsman naar een zelfbewust, geleerd en beroemd individu. Jan van Eyck signeerde en dateerde een negental werken op de lijst of verborgen in het schilderij. Op sommige lijsten is ook zijn devies “Als ich can” aangebracht. Deze elementen wijzen op Jan van Eycks trotse en zelfbewuste houding, een attitude die in de toekomst typerend zal worden voor de kunstenaars van de renaissance.

Jan Dumolyn is mediëvist en als hoofddocent verbonden aan de Universiteit Gent. Hij publiceerde over diverse aspecten van het middeleeuws Vlaanderen, waarbij de sociaal-economische geschiedenis en de rol van het culturele leven in Brugge zijn bijzondere aandacht genieten. Samen met Andrew Brown (Massey University, Auckland) stond hij aan de basis van het bij Cambridge University Press verschenen Medieval Bruges, c. 850-1550. Jan Dumolyn maakt deel uit van het wetenschappelijk comité dat het MSK bijstaat in de inhoudelijke ontwikkeling van de tentoonstelling ‘Van Eyck. Een optische evolutie’.

Praktisch

Deze voordracht is GRATIS, inschrijving is wel verplicht.

Inschrijven kan bij de penningmeester via mail (penningmeester@familiekunde-gent.be) of telefonisch (09/251 22 83).